In 2016 onthulde de Panama Papers een enorme database van 214.000 offshore lege vennootschappen die door allerlei personen en bedrijven werden gebruikt voor belastingontduiking, witwassen en corruptie. Het schandaal bracht schokgolven over de hele wereld teweeg, onthulde de schadelijke gevolgen van dergelijke entiteiten voor de wereldeconomie en wees op de dringende behoefte aan meer transparantie en verantwoordingsplicht.
Het verleden lekken van financiële gegevens uit onthullingen van het ICIJ zijn bijna een miljoen lege vennootschappen naar voren gekomen die worden gebruikt voor illegale of duistere doeleinden, maar het gemak en de lage kosten om dergelijke entiteiten op te richten, in combinatie met de ondoorzichtigheid die dergelijke bedrijfsautos aan hun uiteindelijke eigenaars geven, maakt het probleem aanhoudend en omvangrijk.
Naast het witwassen van geld, fraude, corruptie en andere misdrijven kunnen lege vennootschappen nadelige gevolgen hebben voor de economie en de politiek van een land, zoals het verlies van de controle over het economisch beleid van een land, het niet innen van belastingen en politieke instabiliteit.
Het probleem is al tientallen jaren bekend. In 2005 werd in de "U.S. Money Laundering Threat Assessment" van FinCEN opgemerkt dat lege vennootschappen vatbaar zijn voor het witwassen van geld en andere financiële misdrijven omdat zij "gemakkelijk en goedkoop kunnen worden opgericht en geëxploiteerd". In 2006 werd in het FATF-rapport "The Misuse of Corporate Vehicles, Including Trust and Company Service Providers" een soortgelijk beeld geschetst.
Ondanks jarenlange waarschuwingen, rechtszaken en regelgeving blijven lege vennootschappen een terugkerend probleem in de strijd tegen financiële criminaliteit.
Wat is een lege vennootschap?
Een lege vennootschap kan worden gedefinieerd als een entiteit die alleen op papier bestaat en geen eigen actieve activiteiten, middelen of personeel heeft. Zij hebben geen fysiek kantoor, met adressen die meestal gekoppeld zijn aan een postbus, en zijn geliefd in landen met een lakse regelgeving of in belastingparadijzen.Schijnvennootschappen zijn niet illegaal, en hun legitiem gebruik omvat het aantrekken van fondsen, het houden van activa zoals intellectuele eigendom, en het vertrouwelijk houden van de onderhandelingen over een fusie en overname. Veel grote bedrijven, zoals Nike en Uber, hebben een deel van hun activiteiten verplaatst naar landen met een soepelere belastingwetgeving om hun handelsmerken te beschermen, een praktijk die bekend staat als "offshoring".
Het opzetten van een lege vennootschap is relatief eenvoudig, vergt slechts enkele uren, en kan 100 tot enkele duizenden dollars kosten, afhankelijk van het land waar de vennootschap wordt opgericht en van de gebruikte dienst. De oprichter kan een stroman als directeur van het bedrijf aanwijzen. Advocaten, notarissen en Corporate Service Providers (CSP's) worden gebruikt om dergelijke bedrijven op te richten. Zij kunnen indien nodig ook optreden als bestuurders van de entiteit.
Er zijn verschillende soorten lege vennootschappen. Deze omvatten, maar zijn niet beperkt tot:
-
Anonieme lege vennootschappen: de uiteindelijke begunstigde wordt verborgen achter de vennootschap of een netwerk van verbonden lege vennootschappen in andere rechtsgebieden, die anonimiteit en controle over de middelen van de vennootschap verschaffen. Zij zijn vaak verbonden met illegale activiteiten.
Plankbedrijven: een type bedrijf dat eerder is opgericht maar nooit zaken heeft gedaan. Het wordt bewaard totdat het wordt verkocht aan een koper die het kan gebruiken om een nieuw bedrijf op te starten onder een reeds bekende bedrijfsnaam, zodat het proces van het starten van een nieuw bedrijf vanaf nul wordt vermeden.
Special Purpose Entities (SPE): dit type vennootschap houdt zich hoofdzakelijk bezig met groepsfinancierings- of holdingactiviteiten, met weinig werknemers en weinig fysieke aanwezigheid in de gasteconomie. Haar activa en passiva omvatten investeringen in het buitenland en worden vaak gebruikt voor agressieve belastingplanning.
Brievenbus bedrijven: Dit type vennootschap is geregistreerd in één staat, maar opereert in een andere. Zij kunnen worden gebruikt om de arbeidsregels te omzeilen van het land waar de activiteit plaatsvindt.
Waarom worden lege vennootschappen beschouwd als een witwasrisico?
De anonimiteit die lege vennootschappen bieden, maakt ze kwetsbaar voor misbruik door criminelen en corrupte personen. Dergelijke vennootschappen beschermen hun privacy door de identiteit van hun eigenaars en beheerders geheim te houden. Zij kunnen gebruik maken van fictieve bestuurders of aandeelhouders, ingewikkelde eigendomsstructuren en offshore-rechtsgebieden met regels die meer anonimiteit en privacy toestaan. In bepaalde rechtsgebieden zijn bedrijven niet verplicht de namen van hun bestuurders of aandeelhouders bekend te maken.
Dit levert een Ken uw klant (KYC) nachtmerrie als de financiële instellingen alle uiteindelijke begunstigden van rechtspersonen moeten identificeren. Het gebruik van stromannen en derden in naam van de vennootschap om transacties uit te voeren en papierwerk te verrichten, maakt de identificatie van de echte UBO's zeer moeilijk.
Schuilmaatschappijen kunnen ook lagen van eigendom toevoegen om de onderliggende structuur te verbergen. Door het gebruik van een complex netwerk van lege vennootschappen, trusts en andere entiteiten als eigenaars van de vennootschap, wordt het voor autoriteiten en nalevingsdeskundigen een uitdaging om de eigendomsketen te traceren. Het wordt nog moeilijker wanneer de ondernemingen in verschillende rechtsgebieden zijn geregistreerd.
Onderzoek door een deel van de autoriteiten kan sterk worden bemoeilijkt wanneer de lege vennootschap is geregistreerd in een land dat geen bilateraal verdrag inzake wederzijdse rechtsbijstand (MLAT) heeft met het rechtsgebied van de autoriteit die het onderzoek uitvoert. Dit maakt het verkrijgen van gegevens onmogelijk. Zelfs als er een MLAT is, kan het overleggen van documenten weken tot jaren duren, waardoor de criminelen kunnen verdwijnen.
Hoe worden lege vennootschappen gebruikt voor het witwassen van geld?
Schijnvennootschappen kunnen in alle drie de fasen van het witwasproces worden gebruikt.In de plaatsingsfase, waarin illegaal geld in het financiële systeem wordt gebracht, kunnen lege vennootschappen een manier zijn om geld te storten of over te maken zonder de werkelijke bron van het geld bekend te maken. Een crimineel kan bijvoorbeeld een lege vennootschap in een belastingparadijs oprichten en deze gebruiken om geldstortingen te ontvangen die vervolgens naar andere lege vennootschappen en vervolgens naar bankrekeningen in andere landen kunnen worden overgebracht.
In de gelaagdheid, criminelen kunnen talloze lege vennootschappen in verschillende rechtsgebieden gebruiken om ketens van verwarrende transacties op te zetten om de bron van de middelen te verbergen. In 2022, Transparency International ontdekt een ingewikkeld wereldwijd netwerk van meer dan 130 bedrijven die tussen 2014 en 2016 meer dan 820 miljoen dollar uit Rusland hebben overgemaakt. Aan het licht kwam dat Russische lege vennootschappen 123 verschillende transacties uitvoerden met bedrijven in het Verenigd Koninkrijk, Cyprus en Tsjechië voor de aankoop van niet-bestaande flessengietmachines die tegen 800 keer hun marktprijs werden gekocht. De uiteindelijke bestemming van de fondsen van deze op handel gebaseerde witwasregeling blijft onduidelijk.
De finale integratiefase ziet dat criminelen gebruik maken van lege vennootschappen om de witgewassen middelen opnieuw in de economie te brengen om te investeren in luxegoederen of om voorwerpen van grote waarde te kopen. Zij kunnen door criminelen worden gebruikt om van de winst van hun illegale activiteiten te genieten zonder de aandacht te trekken. Een crimineel kan bijvoorbeeld een lege vennootschap gebruiken om zijn identiteit te verbergen wanneer hij een luxejacht of duur vastgoed koopt.
Wat is de wetgeving inzake lege vennootschappen?
In de EU, de Vierde AML-richtlijn vereiste dat de lidstaten nauwkeurige en actuele informatie over uiteindelijke begunstigden verkrijgen en bewaren in een centraal register. Met de Vijfde AMLD van 2018, het register openbaar gemaakt, behalve voor trusts. De nauwkeurige en actuele informatie over uiteindelijke gerechtigden is van cruciaal belang voor het opsporen van criminelen die hun identiteit verbergen achter lege vennootschappen.
Op 22 december 2021 heeft de EU heeft een nieuwe verordening voorgesteld om lege vennootschappen in Europa te bestrijden. De wetgeving staat bekend als de "Unshell-richtlijn" en moet ervoor zorgen dat lege vennootschappen zonder economische activiteit in de EU geen belastingvoordelen kunnen genieten. De onderhandelingen over de aanneming ervan zijn nog gaande.
De Verenigd Koninkrijk heeft een sterke wetgeving inzake uiteindelijke begunstigden met registers voor vennootschappen, onroerend goed en trusts. In juli 2017 zijn bilaterale overeenkomsten betreffende de uitwisseling van gegevens over uiteindelijke begunstigden van kracht geworden tussen het Verenigd Koninkrijk en de kroonafhankelijke gebieden en overzeese gebieden. Hieronder vallen onder meer het eiland Man, de Britse Maagdeneilanden en de Kaaimaneilanden. In overeenstemming met de voorwaarden van deze overeenkomsten heeft de rechtshandhaving in het VK toegang tot informatie over de economische eigendom van een bedrijf om onderzoeken te ondersteunen.
Het Economic Crime Plan 2019-2022 van het VK, dat in januari 2019 werd gelanceerd, omvatte de uitbreiding van de Trust Registration Service voor trusts uit het VK en andere niet-Europese Economische Zones die onroerend goed kopen in het VK, samen met de oprichting van een "nieuwe wereldwijde norm van toegankelijke informatie over de economische eigendom van bedrijven die grensoverschrijdend is gekoppeld."
In september 2022 heeft de Verenigde Staten FinCEN de definitieve regel gepubliceerd over de melding van uiteindelijke begunstigden voor de Wet Transparantie Ondernemingen (CTA). De wet vereist dat bedrijven hun UBO's aan FinCEN melden wanneer zij in het kader van de wet worden opgericht. De eerste regelgevingsronde zal ingaan op 1 januari 2024.
